COP28 başlarken küresel hükümet ve özel sektör liderleri Dubai’ye akın ediyor. İklim finansmanının nasıl düzeltileceği konusunda fikir birliğine varılması konferans gündeminin üst sıralarında yer alıyor.
COP28 Başkan adayı Sultan Al Jaber bu yılın başlarında yaptığı açıklamada, sıfır karbonlu bir dünyanın “mevcut finansal sistemde büyük bir reform yapılmadan” mümkün olmadığını söyledi. “Ancak … daha iyi bir iklim finans sistemi oluşturmak Sanayi Devrimi’nden bu yana en büyük ekonomik dönüşümü hızlandırabilir.”
COP28 çok önemli bir zamanda gerçekleşiyor. Petrol ve gaz devleri, Paris Anlaşması’nın küresel sıcaklık artışını 1,5 santigrat derecenin altında tutma hedefine aykırı olarak yeni üretime yatırım yapmaya devam ediyor. “1.5’i ayakta tutmanın” uygulanabilirliği giderek daha zayıf görünmektedir. 2023 yılı 1880’den bu yana kaydedilen en sıcak ay oldu ve küresel ortalama sıcaklık Kasım ayı ortasında ilk kez sanayi öncesi döneme göre 2 santigrat derecelik ısınmayı kısa bir süreliğine geçti.
Bir dönüm noktası mı?
Bu eğilimleri tersine çeviren temiz bir ekonomiye geçiş için 2030 yılına kadar yılda 4 trilyon dolar gerekeceği tahmin ediliyor ve Al Jaber paranın yeterince hızlı akmadığını belirtiyor. Rockefeller Foundation Küresel Ekonomik İyileşme Direktörü Elise Larkin, COP28’de bu denklemin yeniden yazılması için gerçek bir adım atılması gerektiğini söyledi.
İlk olarak, yatırım camiasının gelişmiş ülkelerin 2009 yılında COP15’te verdikleri düşük ve orta gelirli ülkeler için yılda 100 milyar dolar iklim finansmanı seferber etme sözünü yerine getirdiklerine dair somut kanıtlara ihtiyacı vardır. Kamu ve özel sektör yatırımcıları da Mısır’daki COP27 sırasında oluşturulan “kayıp ve zarar” fonunun faaliyete geçirilmesine yönelik bir anlaşma hakkında daha fazla ayrıntı arıyor. Bu fon, gelişmiş ülkelerden halihazırda değişen iklimin ciddi etkilerini yaşayan gelişmekte olan ülkelere finansman sağlayacaktır.
Dubai öncesinde fon için ilk teklif üzerinde uzlaşmaya varıldı, ancak Washington’daki Dünya Bankası’nın geçici ev sahipliği döneminden sonra fonun nerede barındırılacağı konusunda tartışmaların devam etmesi muhtemel. Ayrıca hangi ülkelerin fona katkıda bulunması ve hangi ülkelerin fona erişebilmesi gerektiği konusunda da sorular var.
İlerleme durumunun değerlendirilmesi
Önümüzdeki haftalarda, özellikle en çok ihtiyaç duyulan gelişmekte olan ülkelere yönelik iklim finansmanı akışının en kapsamlı envanterini elde edeceğiz. Dünyanın Paris Anlaşması hedefleri doğrultusunda kaydettiği ilerlemenin bir değerlendirmesi olan ilk Paris Anlaşması Küresel Durum Değerlendirmesi, COP28’de sonuçlandırılacak. İklim finansmanı açığına ilişkin değerlendirmeler, iklim finansmanı akışlarının izlenmesinde somut tanımların veya merkezi gözetimin olmaması nedeniyle trilyonlarca dolar farklılık göstermektedir.
Ancak küresel iklim finansmanını takip etmede önde gelen uzmanlardan biri olarak kabul edilen bir düşünce kuruluşu olan Climate Policy Initiative (CPI) tarafından Eylül ayında yayınlanan bir rapora göre, iklim değişikliğiyle mücadele etmek için 2030 yılına kadar 6,2 trilyon dolarlık iklim finansmanına ihtiyacımız olacak – yılda yaklaşık 1 trilyon dolar. CPI’ın analizine göre, son on yılda kümülatif yatırımlar sadece 1 trilyon dolar olmuştur.
Aranan: Daha fazla özel sektör katkısı… Daha fazla kurumsal yatırımcı devreye girmedikçe, dağıtıma hazır iklim finansmanı havuzu derinleşmeyecektir – ne de olsa bu yatırımcılar küresel yatırım yapılabilir varlıklarda 70 trilyon dolardan fazlasını temsil etmektedir.
Daha fazla katılımı teşvik etmenin anahtarı, riski azaltmanın yenilikçi yollarını bulmaktır: Kurumsal yatırımcılar, güvene dayalı görevlerinin onları gelişmiş pazarlarda daha az riskli projeleri seçmeye itmesi nedeniyle büyük ölçüde daha yüksek riskten kaçınmaktadır. Karma finansman – gelişmekte olan piyasalarda özel yatırımı harekete geçirmek için riske toleranslı kalkınma, hayırseverlik veya kamu finansmanını kullanan modeller – gelişmekte olan ülkelerde iklim dönüşümü için risk-getiri profilini değiştirebilir.
Şimdiye kadar iklim finansmanının çoğu azaltıma odaklanmıştır. Haklı olarak, çünkü iklim değişikliğini yavaşlatmak için emisyonların hızla azaltılması gerekiyor. Kurumsal yatırımcılar için risk engellerine rağmen, azaltım finansmanı aynı zamanda yerleşik bir iş durumuyla birlikte gelir. Örneğin temiz enerji projelerine yapılan yatırım, üretilen enerjinin satışı yoluyla gelecekte bir gelir akışı sağlar.
Kıyı toplumlarını yükselen deniz seviyelerinden korumak için yapılan deniz duvarları gibi adaptasyon yatırımları bu net gelir akışından yoksundur. Bu da iş durumunu tartışmayı zorlaştırıyor. Ancak, 2 santigrat derecelik bir gelecekle ilk kısa karşılaşmasını yaşayan bir dünyada, adaptasyon finansmanı bir kenara atılamaz.
The Rockefeller Foundation ve Boston Consulting Group tarafından iklim finansmanı fon akışları hakkında hazırlanan bir rapor, uyum ve dayanıklılık projelerinin ihtiyaç duydukları yıllık 410 milyar ila 560 milyar dolarlık finansmanın yaklaşık onda birini elde ettiğini ortaya koymuştur.
Çok taraflı bir çevre fonu olan Global Environment Facility’de Kıdemli Özel Sektör Uzmanı olan Matthew Reddy, “Uyum konusunda yeni ticari, özel-kamu ortaklıklarına ihtiyaç var ve bunu henüz göremiyoruz.” dedi.
Adaptasyona odaklanan kamu-özel sektör ortaklığına bir örnek, Ürdün’de yatırımı teşvik etmek için ülke ve sözleşme risklerini karşılayan Dünya Bankası’nın Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansı’ndan geliyor. Ajans, özel yatırımcıların 13,1 milyon dolarlık korumalı öz sermaye yatırımlarını garanti ederek, kuraklık, deniz seviyesinin yükselmesi ve tuzlu su girişine karşı direnç sağlamak için mevcut bir su arıtma tesisinin genişletilmesini finanse etmelerini sağladı.
COP28’de iklim finansmanı için en iyi sonuç bu ifadeye özetlenebilir: Daha fazla ve şimdi. Önümüzdeki tartışmalarda neyin ödenmesi ya da ödenmemesi gerektiği değil, kimin ne kadar ödeyeceği konusunun derinlemesine ele alınacağını umuyoruz. İklim faturasının vadesi yaklaşıyor.
