Yeşil Mutabakat, Ursula von der Leyen’in bloku iklim değişikliğiyle mücadelede bir öncü haline getirme umuduyla görev süresini şekillendirdi. Avrupa Komisyonu Başkanı’nın görev süresi sona ererken, başlıca yeşil başarılar nelerdi ve hangi yasalar milletvekilleri tarafından engellendi?
Artan yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği hedefleri, daha az hava kirliliği ve çevre suçlarıyla mücadele, AB’nin 2019’da açıklanan önde gelen iklim gündemi olan Avrupa Yeşil Mutabakatı tarafından yönlendirilen AB kanun yapıcıları tarafından takdir edilen başarılardan bazılarıydı. AB’nin iklim nötrlüğü planı, 2030 yılına kadar sera gazı (GHG) emisyonlarını 1990 kriterine göre en az %55 oranında azaltma ve 2050 yılına kadar net sıfıra ulaşma sözü verdi.
Düşünce kuruluşu Bruegel’de kıdemli araştırmacı ve Johns Hopkins Üniversitesi’nde enerji ve iklim politikası profesörü olan Simone Tagliapetra, von der Leyen’in AB’yi iklim nötrlüğüne doğru “başarılı bir şekilde” döndürdüğünü söyledi.
Tagliapetra, “Yeşil Mutabakat ile AB, 2030 ve 2050 yılları için net ve iddialı iklim hedefleri belirlemiş ve bu hedeflere ulaşmak için bir mevzuat dalgası kabul etmiştir. Yüz milyarlarca euro tutarında AB yeşil fonu harekete geçirildi.”dedi.
Peki başlıca kazanımlar nelerdi ve hangi yasalar kanun yapıcılar tarafından engellendi?
Hangi Yeşil Mutabakat eylemleri gerçekleştirildi?
Siyasi müzakereler sırasında hırsın tekrar tekrar erozyona uğramasına rağmen, AB’nin yeşil planı 2050 yılına kadar enerji sektörünü, binaları, sanayiyi ve ulaşımı
karbonsuzlaştırmak için çeşitli yasalar çıkardı.
2021 yılında milletvekilleri, bir Avrupa İklim Yasası kabul ederek iklim hedeflerini yasal olarak bağlayıcı hale getirmek için oy kullandılar. Kısa bir süre sonra AB yürütme organı, AB ekonomisinin tüm sektörlerine yardımcı olmak ve Yeşil Mutabakat’ın uygulanmasını kolaylaştırmak için tasarlanan ve hızla kabul edilen 13 yasama dosyasından oluşan ‘Fit for 55’ paketini açıkladı.
Komisyon’un “Gaz Paketi”, Aralık 2023’te ortak yasa koyucular tarafından kabul edilen ve atmosferde CO2’den daha fazla ısı hapseden bir sera gazı olan metan emisyonlarını azaltmaya yönelik yeni kurallarla birlikte enerji sektöründe biyometan ve hidrojen
gibi yenilenebilir ve düşük karbonlu gazların kullanımına kapı açtı.
Aralık 2023’te geçici olarak kabul edilen Avrupa Binalarında Performans Direktifi’nin (EPBD) revizyonu, eski binaların yenilenmesini ve 2040 yılına kadar fosil ısıtma sistemlerinin aşamalı olarak kullanımdan kaldırılmasını amaçlamaktadır. Sırasıyla Mart 2023 ve Temmuz 2023’te kabul edilen Yenilenebilir Enerji Direktifi (RED), 2030 yılına kadar AB karışımında en az %42,5 yenilenebilir enerji hedefi koymuş ve Enerji Verimliliği Direktifi (EED), 2030 yılına kadar enerji tüketiminde %11,7’lik bağlayıcı bir AB-ortak çabası oluşturmuştur – AB ekonomisinin çeşitli sektörlerini karbonsuzlaştırmak için bir araya gelmeye çalışan farklı yasalara birkaç örnek.
Milletvekilleri ayrıca çevreye zarar verenlerin hesap verebilirliğini sağlamak üzere bir dizi yasayı da kabul etti. Bu Mart ayında kabul edilen çevre suçları yasası, doğaya karşı pervasızca davranan şirket ve bireyleri cezalandıracak ve bu yıl Şubat ayında Konsey ve Parlamento tarafından geçici olarak kabul edilen kaynak-gemi kirliliği ve Mart 2024’te kabul edilen ve her ikisi de deniz kirliliğini korumayı amaçlayan atık sevkiyatı yasalarıyla uyumlu olacak. Bu Mart ayında eş-yasa koyucular tarafından kabul edilen Kentsel Atık Su Arıtma Direktifi, ilaç ve kozmetik endüstrilerinin kendi atıklarıyla ilgili maliyetlerin en az %80’ini karşılamasını öngörmektedir.
Ulaştırma alanında milletvekilleri, çevreciler tarafından kara yolu taşımacılığı emisyonlarını azaltma hedefinin olmaması nedeniyle eleştirilen ve 12 Nisan’da Konsey tarafından kabul edilmesi beklenen Euro7
tasarısını kabul etti ve Şubat ayında 2040 yılına kadar dizel motorlu kamyon ve otobüslerin kullanımına son
verilmesi konusunda anlaşmaya vardı. Havacılık
ve deniz
taşımacılığına ilişkin yeni kurallara da sırasıyla Temmuz ve Ekim 2023’te yeşil ışık yakılarak, sürdürülebilir havacılık yakıtları ve biyolojik kökenli olmayan yenilenebilir yakıtlar gibi daha büyük hacimde yenilenebilir ve düşük karbonlu yakıtlara izin verildi.
Kanun koyucular ayrıca bu Mart ayında Hava Kalitesi Direktifi ile hava kirliliğini azaltmak için bir anlaşma yapmış ve Şubat ayında sera gazı emisyonlarının artmasına neden olan insan yapımı kimyasallar olan çok sayıda florlu
gazın (F-gazları) yasaklanması konusunda anlaşmaya varmıştır.
Yasama alanında fiyaskolar
Sürdürülebilir AB gıda sistemlerinin oluşturulması ve arazi kullanımının yeniden düzenlenmesi amacıyla 2020 yılında başlatılan ‘Tarladan Sofraya’ stratejisi, endüstrinin, Parlamento’daki sağcı ve muhafazakârların ve çiftçilerin muhalefetiyle karşılaştı. Pestisitlerin Sürdürülebilir Kullanımı Yönetmeliği şiddetli muhalefetin kurbanı olan ilk yasa tasarısı olurken, biyoçeşitliliği yeniden tesis etmeyi amaçlayan Doğa Restorasyon Yasası’nın geleceği
Macaristan ve diğer üye devletler tarafından reddedilmesinin ardından halen belirsizliğini koruyor.
Komisyon 2024’ün başlarında su
direncini artırmak için harekete geçileceğini duyurdu, ancak AB yürütme organı daha sonra geri adım attı. Komisyon’un çevre departmanından bir yetkili olan Veronica Manfredi, çiftçilerin sokaklara dökülmesine atıfta bulunarak, “Kutuplaşma değil, kapsayıcı bir gündem istiyoruz.” dedi. Başlangıçta çevre için büyük bir kazanım olarak görülen ve soya, sığır eti, palmiye yağı, odun, kakao, kahve ve kauçuk gibi önemli emtia ürünlerinin ormansızlaşma ya da orman tahribatı uygulamalarından etkilenen bölgelerden temin edilmesi halinde artık AB’de satılmamasını sağlamak üzere tasarlanan ormansızlaşma yasası, Avusturya’nın 30 Aralık 2024’te yürürlüğe girecek yasa kapsamında durum tespiti uygulamalarına genel bir muafiyet tanınması için yaptığı ve birçok AB ülkesinin de desteklediği çağrının ardından tehdit altındadır.
Önümüzdeki AB dönemi için geriye ne kaldı?
Döngüsel ekonomiye ilişkin çalışmalar devam ediyor. Gıda ve tekstil atıklarını azaltmayı
amaçlayan yasa tasarısı ile mikroplastik
kirliliği ve plastiklerle mücadele etmeyi amaçlayan bir başka yasa tasarısı, muhtemelen yeni Komisyon’un kurulacağı yıl sonuna kadar bekleyecek. AB topraklarının
eski haline getirilmesi için zorunlu izleme ve iyileştirici tedbirler alınmasına yönelik bir teklif de, greenwashing ile mücadele etmek ve tüketicileri yanıltıcı iddialardan korumak üzere tasarlanmış bir teklif
olan Green Claims Directive gibi, bir sonraki görev dönemi için hazırlanmaktadır. Bir sonraki yasama döneminde ayrıca, AB ormanlarının durumu ve yönetimine ilişkin ayrıntılı bilgilere açık erişim sağlamak üzere tasarlanan AB çapında bir orman gözlem çerçevesi geliştirmeye yönelik orman izleme kanunu ele alınacak ve 2040
iklim hedefi müzakere edilmeye devam edilecektir.
Ancak AB’nin Yeşil Mutabakatı “yeni büyüme stratejisine” dönüştürmek için daha fazlasını yapması gerektiğini belirten Tagliapetra, blokun sanayi politikasının şu anda mercek altında olduğunu ve bir sonraki Komisyonun “şu ana kadar teslim edilmemiş” bir Yeşil Sanayi Anlaşması üzerinde çalışmasını gerektirdiğini söyledi – Net Sıfır Sanayi Yasası (NZIA) ve Kritik Ham Maddeler Yasası’na (CRMA) bir gönderme – her ikisi de temiz teknolojilerin yerel üretimini hızlandırmak için tasarlanmıştır.
Parlamento tarafından 23 Nisan’da genel kurulda onaylanması beklenen NZIA, AB’nin net sıfır teknolojilerin üretim kapasitesini arttırma ve Avrupa’da kapasitenin arttırılmasının önündeki engelleri aşma planıdır. Mart 2024’te kabul edilen CRMA, kritik ham maddelerin “güvenli ve sürdürülebilir” bir şekilde tedarik edilmesini garanti altına alacak kuralları belirleyerek, AB’nin yıllık ham madde tüketiminin %10’unun yerel olarak çıkarılmasını, %40’ının AB’de işlenmesini ve %25’inin geri dönüştürülmüş malzemelerden elde edilmesini hedeflemektedir.
