Gıda ve tarım şirketleri, ormansızlaşma ve diğer arazi dönüşümlerini ortadan kaldırma çabaları konusunda ürkütücü bir sessizliğe büründü. Bu konu 2010’lu yıllardaki sürdürülebilirlik tartışmalarının çoğuna hakim olsa da, son birkaç yıldır arka plana düştü.
Örneğin, 2022’nin ilk çeyreğinden bu yana, büyük şirketlerin sürdürülebilirlik çabalarına ilişkin üç ayda bir yapılan derlemelerde ormansızlaşma bölümüne yer vermek için yeterli kaynak bulunamadı. Ve işletmelerin ormansızlaşma odaklı oturumlar sunması giderek daha nadir hale geldi.
Bu gerçekten şaşırtıcı değil. Arazi dönüşümünün sınırlandırılması, şirketler, hükümetler, çiftçiler ve diğer paydaşlar arasında uyumun yanı sıra tedarik zincirlerini izlemek ve peyzajları izlemek için gelişmiş teknolojiye yatırım yapılmasını gerektiren, herkesin bildiği gibi zor bir mücadeledir. Bu tür yatırımların şirket içinde gerekçelendirilmesi genellikle zordur. Ve bir şirket riskli bir bölgeden alım yapmayı bıraktığında, rakipleri bundan faydalanabilir ve genellikle daha ucuz olan bu ürünleri piyasadan silebilir.
Ancak tarıma dayalı arazi kullanımı değişikliği, sera gazı emisyonlarının ve biyolojik çeşitlilik kaybının başlıca nedenlerinden biridir. Bunu durduramamak hepimiz için kötü bir gelecek getirecektir. Bu nedenle 2024 yılı, gıda şirketlerinin taahhütlerinin tozunu alma ve bu işi ciddiye alma yılı olmalıdır.
Avrupa’da ezber bozan mevzuat
Birkaç cesaret verici işaret şimdiden doğru yöne işaret ediyor.
Avrupa Birliği’nin Regulation on Deforestation-free Products (EUDR) ormanların korunmasına yönelik en önemli mevzuat parçalarından biridir ve yıl sonuna kadar tam olarak yürürlüğe girecektir. Şirketler AB’de sığır eti, çikolata ve kahve gibi ormansızlaşma riski yüksek ürünleri satmaya devam etmek istiyorlarsa, ağır para cezalarından kaçınmak için benzeri görülmemiş düzeyde risk yönetimi ve açıklamaları benimsemeleri gerekecek.
Özel sektör tarafında, büyük soya tüccarları Aralık ayında ormansızlaştırma taahhütlerini güçlendirdiklerini açıkladılar. En önemlisi Cargill, Güney Amerika’daki en önemli kaynak alanları için soya, mısır, buğday ve pamukta ormansızlaşmayı sıfırlama hedef tarihini 2030’dan 2025’e revize etti.
Bunlar önemli gelişmeler olmakla birlikte, hala bilimsel tavsiyelerin gerisinde kalmaktadır. Ormansızlaştırma taahhütleri de geçmişte sık sık sıcak havada kaybolup gitmiştir.
Güvenilir bir politikanın temelini dört kriter oluşturur
Peki, şirketler doğru niyeti belirlemek ve bunu eyleme dönüştürmek için ne yapmalı? Kasım ayında, sürdürülebilirlik savunucusu sivil toplum kuruluşu Ceres, 15 sektörden 53 büyük şirketin politikalarını değerlendiren bir kurumsal ormansızlaşma karnesi yayınladı.
Puan kartı, Accountability Framework Initiative’in tavsiyeleri doğrultusunda, güvenilir sıfır ormansızlaşma politikaları için dört ana kriter kullanmıştır:
Şirketin tedarik ettiği tüm ilgili malları (soya, sığır eti, palmiye yağı, odun, kakao, kahve, kauçuk veya türev ürünler gibi) kapsar.
Tüm kaynak coğrafyalarında tedarik zincirinin tüm segmentlerine uygulanır.
2025’e kadar ormansızlaştırma içermeyen tedarik zincirlerine ulaşmak için zamana bağlı, ölçülebilir bir taahhüt içermelidir.
Bir kaynak alanındaki ormansızlaşma olaylarını sona erdirmek için 2020 veya daha erken bir tarih için sınır hedefleri belirlemek.
Ceres’in analiz ettiği 53 şirketten sadece Amaggi ve Kering’in dört kritere de uyan politikaları var. Diğer tüm şirketler şu ya da bu alanda geri kalmış durumda ve bu da konuyu kapsamlı bir şekilde ele almanın zorluklarının altını çiziyor. Yine de palm yağı örneğinin de gösterdiği gibi değişim mümkün.
Palm yağının başarısından ders çıkarmak
Güneydoğu Asya’daki palmiye yağının hikayesi, bir endüstrinin arazi ayak izini nasıl azaltabileceğine dair değerli bir örnektir.
On yıl önce palm yağı üreticileri Endonezya ve çevre ülkelerde yüz binlerce hektar ormanı kesmişti. Agresif kampanyalar, kurumsal eylemler, çok paydaşlı iş birliği ve akıllı teknoloji kullanımı son 10 yılda orman kaybını yüzde 90 oranında azalttı. Bu sonucun elde edilmesinde kilit rol oynayan unsur, tedarik zincirini baştan aşağı dolaşan etkili bir dizi teşvik olmuştur.
Mighty Earth ve Greenpeace gibi savunucu örgütler, şirketleri tedarik zincirlerindeki ormansızlaşma tehditlerini tespit edip uyardı. Şirket yöneticileri bu kamuoyu baskısına tedarikçilerinden harekete geçmelerini talep ederek karşılık vermiş, onlar da sözleşmeleri güvence altına almak için faaliyetlerini değiştirmişlerdir. Zaman içinde bu sistem, sektörün varsayılan uygulamalarını değiştirmek için yeterli ticari, finansal ve itibar baskısına yol açtı.
Bu başarı öyküsü diğer emtialar için de değerli dersler sunmaktadır. Her şeyden önce, doğru teşvikler mevcut olduğunda, zayıf yönetişimin olduğu bölgelerde bile şirketlerin değişimi etkilemede büyük bir rol oynayabileceğini göstermektedir. Ormanları korumak bir kurumsal irade meselesidir, beceri değil.
